Windows "DUR Kodu" (Stop Code) Nedir? Detaylı Rehber

Windows "DUR Kodu" (Stop Code) Nedir? Detaylı Rehber​

"DUR Kodu" (Stop Code), bir Windows işletim sisteminin "Mavi Ekran Hatası" (BSOD - Blue Screen of Death) vermesine neden olan spesifik, kritik hatanın teknik adıdır.

Basitçe söylemek gerekirse, bu kod, Windows'un "kurtarılamaz" bir hatayla karşılaştığını ve veri bütünlüğünü veya donanım sağlığını korumak için çalışmayı anında "durdurmak" zorunda kaldığını belirten bir hata mesajıdır.

Neden "Mavi Ekran" Değil de "DUR Kodu"?​

"Mavi Ekran", hatanın kullanıcıya görünme şeklidir. "DUR Kodu" ise o hatanın nedenini tanımlayan, sorunun kaynağını teşhis etmek için kullanılan teknik bilgidir.

Bir Mavi Ekran gördüğünüzde, Windows size aslında şunu söyler:"Çok ciddi bir sorunla karşılaştım ve sistemin daha fazla zarar görmesini engellemek için kendimi kapattım. Sorunun ne olduğunu bu 'DUR Kodu' ile araştırabilirsin."

DUR Kodu Neden Oluşur? Kernel-Mode vs. User-Mode​

Windows'un çalışmasını iki temel modda düşünebilirsiniz:

1. Kullanıcı Modu (User-Mode): Google Chrome, Microsoft Word, oyunlar gibi günlük programlarınızın çalıştığı yerdir. Bu moddaki bir program çökerse (örn. "Yanıt Vermiyor"), en kötü senaryoda sadece o program kapanır. Windows çalışmaya devam eder.
2. Çekirdek Modu (Kernel-Mode): Burası işletim sisteminin kalbidir. Donanım sürücüleri (ekran kartı, ağ kartı vb.), sistemin çekirdek işlemleri ve antivirüs yazılımları gibi kritik bileşenler burada çalışır. Bu moddaki bileşenler, donanıma ve sistem belleğinin tamamına doğrudan erişim hakkına sahiptir.

DUR Kodu, istisnasız olarak, Çekirdek Modu'nda (Kernel-Mode) meydana gelen bir hatadan kaynaklanır.

Çekirdek modunda çalışan bir sürücü veya işlem (örneğin bir ekran kartı sürücüsü), erişmemesi gereken bir bellek alanına erişmeye çalışırsa veya donanımla ilgili kritik bir hata yaparsa, Windows'un tamamı kararsız hale gelir. Veri bozulmasını veya donanım hasarını önlemenin tek yolu sistemi anında durdurmaktır.

En Yaygın Nedenleri Nelerdir?​

1. Bozuk veya Uyumsuz Donanım Sürücüleri (%70+): DUR Kodlarının en yaygın nedenidir. Yakın zamanda güncellenen (veya güncellenmesi gereken) bir ekran kartı, ağ kartı, ses kartı veya depolama denetleyicisi sürücüsü, sistemle çakışarak hataya neden olur.
2. Arızalı Donanımlar:
   • RAM (Bellek): En yaygın ikinci nedendir. Arızalı bir RAM modülü, sürücülerin ve sistem işlemlerinin belleğe hatalı veri yazıp okumasına neden olur.
   • Bozuk Sabit Disk/SSD: İşletim sisteminin kritik dosyaları okuyamamasına neden olur.
   • Aşırı Isınma (CPU/GPU): Aşırı ısınan bileşenler kararsız çalışır ve hatalı komutlar işleyebilir.
3. Bozuk Windows Sistem Dosyaları: Windows'un çalışması için gereken çekirdek dosyaların (ntoskrnl.exe, .sys dosyaları vb.) virüsler, disk hataları veya başarısız güncellemeler nedeniyle bozulması.
4. Güvenlik Yazılımları: Antivirüs veya güvenlik duvarı yazılımları, sistemin çok derinlerine (çekirdek moduna) eriştikleri için, bazen başka bir sürücüyle veya Windows güncellemesiyle çakışarak DUR Kodlarına neden olabilir.

DUR Kodu Nasıl Okunur?​

Windows 10 ve 11'deki modern mavi ekranlar, eski sürümlere göre daha kullanıcı dostudur:

1. Metin Kodu (Friendly Name): Hatayı basitçe açıklayan metin.
   • Örn: CRITICAL_PROCESS_DIED
2. DUR Kodu (Hexadecimal Code): Asıl teknik hata kodu.
   • Örn: Stop Code: 0x000000EF
3. Hatalı Dosya (Bazen): Bazen ekranda hataya neden olan spesifik sürücü dosyası da belirtilir.
   • Örn: What failed: nvlddmkm.sys (Bu, NVIDIA sürücüsünün çöktüğünü gösterir).
4. QR Kodu: Telefonunuzla okutarak Microsoft'un ilgili hata sayfasına hızla erişmenizi sağlar.

En Sık Karşılaşılan DUR Kodları ve Anlamları​

• DRIVER_IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL (0x000000D1)
  • Anlamı: En klasik sürücü hatası. Bir sürücü, erişmemesi gereken bir bellek adresine erişmeye çalıştı. Genellikle What failed: kısmında hangi .sys dosyasının (sürücünün) sorumlu olduğu yazar.
• CRITICAL_PROCESS_DIED (0x000000EF)
  • Anlamı: Windows'un çalışması için kritik öneme sahip bir sistem işlemi (örn: csrss.exe, wininit.exe) beklenmedik bir şekilde sonlandı. Genellikle sistem dosyası bozulması, disk hatası veya kötü amaçlı yazılımdan kaynaklanır.
• MEMORY_MANAGEMENT (0x0000001A)
  • Anlamı: Bellek yönetiminde ciddi bir hata oluştu. Bu, neredeyse her zaman arızalı RAM modüllerine işaret eder. Bazen uyumsuz sürücülerden de kaynaklanabilir.
• PAGE_FAULT_IN_NONPAGED_AREA (0x00000050)
  • Anlamı: Sistemin, "disk belleği dosyasına" (Paging File) gönderilmemesi gereken, bellekte kalması zorunlu olan bir veriyi bulamadığı anlamına gelir. Genellikle arızalı RAM, bozuk sürücü (özellikle antivirüs) veya bozuk disk (NTFS) kaynaklıdır.
• KMODE_EXCEPTION_NOT_HANDLED (0x0000001E)
  • Anlamı: Çekirdek modunda çalışan bir program, Windows'un nasıl ele alacağını bilmediği bir hata (genellikle geçersiz bir CPU komutu) üretti. Genellikle bozuk sürücüler veya arızalı bellekten kaynaklanır.
• SYSTEM_SERVICE_EXCEPTION (0x0000003B)
  • Anlamı: Bir sistem hizmeti çalışırken bir istisna oluştu. Genellikle hatalı grafik sürücüleri (NVIDIA/AMD) veya sistem güncellemelerinden sonra görülür.

DUR Kodu Alınca Ne Yapmalı?​

1. Sakin Olun ve Bilgileri Kaydedin: Panik yapmayın. Telefonunuzla mavi ekranın net bir fotoğrafını çekin. Özellikle Metin Kodu (DRIVER_IRQL...) ve DUR Kodu (0x0...) önemlidir.
2. Yeniden Başlatın: Bilgisayar genellikle kendi kendine yeniden başlar. Sorunun tek seferlik bir aksaklık olup olmadığını görün.
3. Son Değişiklikleri Düşünün: Bu hatayı almadan hemen önce ne yaptınız?
   • Yeni bir sürücü mü güncellediniz? (Ekran kartı, ses vb.)
   • Yeni bir donanım mı taktınız? (RAM, USB aygıt vb.)
   • Yeni bir program veya Windows güncellemesi mi yüklediniz?
4. Sürücüleri Güncelleyin/Geri Alın: Eğer sistem açılıyorsa (gerekirse Güvenli Mod'da), son güncellediğiniz sürücüyü Aygıt Yöneticisi'nden Sürücüye Geri Dön diyerek geri alın. Eğer sürücüleriniz eskiyse, özellikle anakart yonga seti (chipset) ve ekran kartı sürücülerini güncelleyin.
5. Sistem Dosyalarını Taratın: Komut İstemi'ni (Yönetici) açın ve sfc /scannow komutunu çalıştırın.
6. Bellek (RAM) Testi Yapın: Başlat'a "Windows Bellek Tanılama" yazın ve aracı çalıştırarak RAM'lerinizi test edin.
7. Sistem Geri Yükleme: Eğer sorun yakın zamanda başladıysa ve çözemiyorsanız, bilgisayarı sorunun olmadığı daha önceki bir tarihe geri yüklemek en etkili çözümlerden biridir.