Tarihte Bugün: 26 Ekim

Tarihte Bugün: 26 Ekim​

Tarihin akışında her gün, geleceği şekillendiren büyük ve küçük anlara tanıklık eder. 26 Ekim günü de, dünya sahnesinde siyasi, sosyal, kültürel ve askeri alanlarda silinmez izler bırakan olaylarla doludur. Vahşi Batı'nın en ünlü çatışmasından modern futbolun doğumuna, bir imparatorluğun çöküşünden bir ulusun bağımsızlık beyanına kadar, 26 Ekim, insanlık tarihinin karmaşık ve çok yönlü doğasını yansıtan bir zaman dilimidir.

26 Ekim'de Yaşanan Önemli Olaylar​

1863: Modern Futbolun Doğuşu - İngiltere Futbol Federasyonu Kuruldu

26 Ekim 1863, spor tarihi için bir milattır. O gün, Londra'daki Freemasons' Tavern'da (Masonlar Lokali) bir araya gelen on bir futbol kulübü ve okul temsilcisi, oyunun kurallarını standartlaştırmak amacıyla "The Football Association" (FA - Futbol Federasyonu) kurdu. Bu toplantı, bugün bildiğimiz "futbol" (association football) ile "rugby" futbolunun kesin olarak ayrıldığı an olarak kabul edilir.

O döneme kadar, "futbol" adı altında oynanan oyunun yüzlerce farklı versiyonu vardı. Bazı okullar topu elde taşımaya izin verirken (Rugby Okulu gibi), diğerleri sadece ayakla oynamayı savunuyordu. Bu kaos, farklı okullardan gelen oyuncuların bir araya gelmesini imkansız hale getiriyordu. FA'nın kuruluşu, futbolu kuralara dayalı, organize bir spor haline getiren ilk ve en önemli adım oldu. Bu toplantılarda belirlenen kurallar, topa elle müdahaleyi (kaleci hariç) ve rakiplere kasıtlı olarak çelme takmayı yasaklayarak modern futbolun temelini attı. Bu nedenle 26 Ekim, dünyanın en popüler sporunun resmi doğum günü olarak kabul edilir.

1881: Vahşi Batı Efsanesi - O.K. Corral'da Silahlı Çatışma

Amerikan Vahşi Batı tarihinin en ünlü ve en çok dramatize edilen olayı, 26 Ekim 1881'de Arizona'nın Tombstone kasabasında yaşandı. "Gunfight at the O.K. Corral" (O.K. Corral'daki Silahlı Çatışma) olarak bilinen bu olay, aslında ahırın (corral) hemen yanındaki boş bir arazide gerçekleşti.

Çatışma, kasabanın kanun adamları olan Earp kardeşler (Wyatt, Virgil ve Morgan) ile onlara yardım eden dostları Doc Holliday ile "Cowboys" (Kovboylar) olarak bilinen bir grup çiftlik çalışanı ve kanun kaçağı (Billy Claiborne, Frank ve Tom McLaury, Billy ve Ike Clanton) arasında patlak verdi. İki grup arasındaki gerilim, haftalardır süren siyasi, kişisel ve yasal anlaşmazlıkların bir sonucuydu. O gün, kasabada silah taşımanın yasaklanmasına uymayan Kovboylar ile Earp'ler karşı karşıya geldi. Yaklaşık 30 saniye süren çatışma sonucunda McLaury kardeşler ve Billy Clanton öldürüldü. Earp kardeşlerden Virgil ve Morgan ile Doc Holliday ise yaralandı.

Bu 30 saniyelik olay, sayısız kitap, film ve TV şovuna konu olarak, "kanun ve düzen" ile "kaos" arasındaki mücadeleyi simgeleyen kalıcı bir Vahşi Batı mitine dönüştü.

1905: Norveç'in Bağımsızlığı

26 Ekim 1905, modern İskandinavya tarihinin en önemli dönemeçlerinden biridir. Bu tarihte, İsveç, Norveç'in bağımsızlığını resmen tanıdı. İki ülke, 1814'ten beri "İsveç-Norveç Birliği" adı altında tek bir kral tarafından yönetiliyordu. Ancak 19. yüzyıl boyunca Norveç'te milliyetçilik akımları güçlendi ve Norveçliler, özellikle dış politika ve konsolosluk hizmetleri konularında kendi özerkliklerini talep etmeye başladılar.

Haziran 1905'te Norveç parlamentosu (Storting), birliği feshettiğini tek taraflı olarak ilan etti. Bu durum, iki ülke arasında ciddi bir krize ve hatta savaş tehdidine yol açtı. Ancak yapılan müzakereler ve Norveç'te yapılan referandumun ezici bir çoğunlukla ayrılma yönünde çıkması üzerine, İsveç Kralı II. Oscar, 26 Ekim 1905'te Norveç tahtı üzerindeki hakkından feragat etti. Böylece Norveç, Danimarka'dan Prens Carl'ı (VII. Haakon adıyla) kral olarak seçerek tam bağımsız bir anayasal monarşi haline geldi.

1955: Avusturya'nın Kalıcı Tarafsızlığı

İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra Avusturya, tıpkı Almanya gibi, dört Müttefik güç (ABD, Sovyetler Birliği, İngiltere ve Fransa) tarafından işgal bölgelerine ayrılmıştı. Soğuk Savaş'ın başlamasıyla Avusturya'nın durumu belirsizleşti. Ancak 15 Mayıs 1955'te imzalanan "Avusturya Devlet Antlaşması" ile ülke yeniden tam egemenliğine kavuştu.

Bu antlaşmanın bir gereği olarak, son Müttefik askerinin de ülkeyi terk etmesinden bir gün sonra, 26 Ekim 1955'te Avusturya Parlamentosu, "Avusturya'nın Kalıcı Tarafsızlığı"nı ilan eden anayasal bir yasayı kabul etti. Bu yasa ile Avusturya, gelecekteki hiçbir askeri ittifaka katılmayacağını (özellikle NATO veya Varşova Paktı), topraklarında yabancı askeri üslere izin vermeyeceğini ve uluslararası anlaşmazlıklarda tarafsız bir arabulucu rolü üstleneceğini taahhüt etti. Bu tarih, Avusturya'nın modern kimliğinin temeli olmuş ve o gün "Ulusal Bayram" olarak kutlanmaya başlanmıştır.

1979: Güney Kore Devlet Başkanı Park Chung-hee Suikastı

26 Ekim 1979'da, Güney Kore'yi 18 yıl boyunca demir yumrukla yöneten Devlet Başkanı Park Chung-hee, kendi istihbarat teşkilatı (KCIA) başkanı Kim Jae-gyu tarafından vurularak öldürüldü.

Suikast, Seul'deki KCIA merkezindeki özel bir akşam yemeği sırasında gerçekleşti. KCIA Başkanı Kim, Devlet Başkanı Park'ı ve onun en yakın koruması Cha Ji-chul'u tabancayla vurdu. Olayın precise nedeni hala tarihçiler arasında tartışılsa da, en yaygın teori; Kim Jae-gyu'nun, Park'ın giderek otoriterleşen yönetimine, özellikle de Busan'daki büyük öğrenci protestolarına karşı sert askeri müdahale planlarına karşı çıktığı yönündedir. Kim, bu suikastın demokrasiyi yeniden tesis etmek için bir "devrim" olduğunu iddia etti. Ancak bu olay, Güney Kore'de bir güç boşluğu yarattı ve kısa bir süre sonra General Chun Doo-hwan liderliğindeki yeni bir askeri darbeyi tetikleyerek, ülkenin tam demokrasiye geçişini bir on yıl daha erteledi.

1994: İsrail-Ürdün Barış Antlaşması

Orta Doğu barış sürecinde önemli bir adım olan İsrail-Ürdün Barış Antlaşması, 26 Ekim 1994'te imzalandı. Mısır'dan (1979) sonra İsrail ile barış antlaşması imzalayan ikinci Arap ülkesi Ürdün oldu. Antlaşma, İsrail Başbakanı Yitzhak Rabin ve Ürdün Kralı Hüseyin tarafından, ABD Başkanı Bill Clinton'ın ev sahipliğinde, iki ülke arasındaki Araba Vadisi sınır kapısında imzalandı.

Bu antlaşma ile iki ülke arasındaki on yıllardır süren savaş durumu resmen sona erdi, sınırlar tanındı, su kaynaklarının (özellikle Ürdün Nehri) paylaşımı konusunda anlaşıldı ve tam diplomatik ilişkiler kuruldu. Bu antlaşma, bölgedeki istikrar için önemli bir adım olarak görülmüş ve hem Rabin hem de Kral Hüseyin uluslararası alanda takdir toplamıştır.

2001: USA PATRIOT Act İmzalandı

11 Eylül 2001 terör saldırılarının şok dalgaları sürerken, ABD Kongresi'nden hızla geçen ve 26 Ekim 2001'de Başkan George W. Bush tarafından imzalanan "USA PATRIOT Act" (Vatanseverlik Yasası), Amerikan iç güvenlik ve gözetim politikalarında devrim niteliğinde bir değişiklik yarattı.

Yasanın tam adı "Terörizmi Engellemek ve Önlemek İçin Gerekli Uygun Araçları Birleştirme ve Güçlendirme Yasası" idi. Bu yasa, kolluk kuvvetlerine ve istihbarat servislerine terör şüphelilerini izlemek için geniş yetkiler verdi. Telefon dinlemeleri, e-posta takibi ve mali kayıtlara erişim gibi konularda yasal engelleri büyük ölçüde azalttı. Yasa, güvenlik ve özgürlük dengesi konusunda ABD'de ve dünyada bugüne kadar süren hararetli tartışmaları başlattı.

26 Ekim'de Doğan Önemli Kişiler​

• 1685 - Domenico Scarlatti: İtalyan Barok dönem bestecisi. Özellikle klavsen (harpsikord) için bestelediği 555 sonatıyla tanınır.
• 1911 - Mahalia Jackson: Amerikalı gospel şarkıcısı. "Gospel Müziğin Kraliçesi" olarak bilinir ve sivil haklar hareketinin önemli bir sesi olmuştur.
• 1916 - François Mitterrand: Fransız siyasetçi. 1981-1995 yılları arasında Fransa Cumhurbaşkanı olarak görev yaptı ve Beşinci Cumhuriyet'in en uzun süre görev yapan cumhurbaşkanı oldu.
• 1919 - Muhammed Rıza Pehlevi: İran'ın son Şahı. 1941'den 1979'daki İran İslam Devrimi'ne kadar ülkeyi yönetti.
• 1942 - Bob Hoskins: İngiliz aktör. "Masum Sanık Roger Rabbit?" (Who Framed Roger Rabbit) ve "Mona Lisa" gibi filmlerdeki rolleriyle tanınır.
• 1947 - Hillary Clinton: Amerikalı siyasetçi. ABD'nin eski Dışişleri Bakanı, New York Senatörü, First Lady'si ve 2016'da büyük bir partinin ilk kadın başkan adayı.

26 Ekim'de Vefat Eden Önemli Kişiler​

• 1764 - William Hogarth: İngiliz ressam, gravür sanatçısı ve sosyal eleştirmen. "A Rake's Progress" gibi ahlaki konulu hiciv serileriyle ünlüdür.
• 1909 - Itō Hirobumi: Japon devlet adamı. Japonya'nın ilk Başbakanı (dört kez görev yaptı) ve modern Japon anayasasının mimarlarından biri. Kore'nin ilhakına giden süreçteki rolü nedeniyle bir Koreli milliyetçi tarafından suikasta kurban gitti.
• 1957 - Gerty Cori: Avusturya-Amerikalı biyokimyager. Glikojen metabolizması üzerine yaptığı çalışmalarla 1947'de Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü kazandı ve bu ödülü alan üçüncü kadın (ve bilim dalında ilk Amerikalı kadın) oldu.
• 1972 - Igor Sikorsky: Rus-Amerikalı havacılık öncüsü. İlk başarılı helikopterin ve modern sabit kanatlı büyük uçakların geliştirilmesinde kilit rol oynadı.
• 1979 - Park Chung-hee: Güney Kore Devlet Başkanı (Suikast sonucu).