KFN Tarih: Tarih Sayfalarında Bir Gün: 19 Ekim
Tarih, yalnızca geçmişin bir kaydı değil, aynı zamanda bugünü anlamanın ve geleceği şekillendirmenin bir anahtarıdır. Takvimin her bir yaprağı, insanlık tarihinde dönüm noktası olan zaferlere, trajedilere, keşiflere ve önemli şahsiyetlerin doğum ve ölümlerine tanıklık etmiştir. 19 Ekim de bu anlamda, savaşların seyrini değiştiren muharebelerden bilimin çehresini yenileyen buluşlara, siyasi dengeleri sarsan kararlardan sanat dünyasına damga vuran isimlere kadar pek çok önemli olayı barındıran zengin bir gündür. Kartaca'nın kaderinin çizildiği Zama'dan Osmanlı'nın Balkanlar'daki hakimiyetini perçinleyen Kosova'ya, Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın sonundan "Kara Pazartesi"nin ekonomik çalkantısına kadar uzanan bu yolculukta, 19 Ekim'in tarihin akışına nasıl yön verdiğini hep birlikte inceleyelim.Savaş ve Siyaset Arenasında 19 Ekim
M.Ö. 202 - Zama Muharebesi ve Bir Devrin Sonu: Antik dünyanın en büyük askeri dehalarından ikisi, Romalı komutan Publius Cornelius Scipio (sonradan Africanus unvanını alacak) ve Kartacalı efsanevi komutan Hannibal Barca, Kuzey Afrika'daki Zama'da karşı karşıya geldi. İkinci Pön Savaşı'nın bu son ve kesin muharebesi, Roma'nın üstünlüğüyle sonuçlandı. Scipio'nun dahiyane taktikleri, Hannibal'ın savaş fillerini etkisiz hale getirdi ve Kartaca ordusunu hezimete uğrattı. Bu yenilgi, Kartaca'nın Akdeniz'deki egemenliğine son verdi ve Roma İmparatorluğu'nun yükselişinin önündeki en büyük engeli ortadan kaldırdı.1448 - II. Kosova Meydan Muharebesi'nde Osmanlı Zaferi: Fatih Sultan Mehmed'in babası Sultan II. Murad liderliğindeki Osmanlı ordusu ile Macar komutan János Hunyadi (Hunyadi Yanoş) komutasındaki Haçlı ordusu arasında gerçekleşen ve üç gün süren kanlı mücadelenin son günüydü. Osmanlı ordusu, sayıca üstün Haçlı kuvvetlerini kesin bir zaferle mağlup etti. Bu zafer, 1444'teki Varna Zaferi'nin ardından Balkanlar'daki Osmanlı hakimiyetini tartışmasız bir şekilde perçinledi ve Avrupalıların Türkleri Balkanlar'dan çıkarma umutlarını uzun bir süre için sona erdirdi.
1781 - Yorktown Kuşatması ve Amerikan Bağımsızlığı: Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın kaderini belirleyen anlardan biri Virginia'daki Yorktown'da yaşandı. General George Washington liderliğindeki Amerikan Kıta Ordusu ve Fransız müttefikleri, İngiliz General Lord Cornwallis'in komutasındaki İngiliz ordusunu karadan ve denizden kuşattı. Haftalar süren kuşatmanın ardından başka çaresi kalmayan Cornwallis, 19 Ekim'de teslim oldu. Bu olay, savaşın fiilen sonu anlamına geliyordu ve iki yıl sonra imzalanan Paris Antlaşması ile Amerika Birleşik Devletleri'nin bağımsızlığının tanınmasının yolunu açtı.
1812 - Napolyon'un Moskova'dan Hüzünlü Geri Çekilişi: Rusya'yı işgal ederek büyük bir imparatorluk kurma hayali kuran Napolyon Bonapart, ordusunu yakan ve erzak kaynaklarını yok eden Rusların "yanmış toprak" taktiği ve yaklaşan acımasız kış karşısında çaresiz kaldı. 19 Ekim 1812'de, yanmış ve ıssız Moskova'dan geri çekilme emrini verdi. Bu geri çekiliş, Napolyon'un "Büyük Ordu"sunun (Grande Armée) neredeyse tamamen yok olduğu, tarihin en büyük askeri felaketlerinden birine dönüştü.
1933 - Nazi Almanyası Milletler Cemiyeti'nden Ayrıldı: Adolf Hitler'in iktidara gelmesinden kısa bir süre sonra Almanya, I. Dünya Savaşı'ndan sonra küresel barışı korumak amacıyla kurulan Milletler Cemiyeti'nden çekildiğini duyurdu. Bu karar, Nazi rejiminin Versay Antlaşması'nın getirdiği kısıtlamaları tanımadığının ve uluslararası işbirliği yerine yayılmacı ve saldırgan bir politika izleyeceğinin açık bir ilanıydı.
2003 - Aliya İzzetbegoviç'in Vefatı: Modern Bosna-Hersek'in kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı olan, "Bilge Kral" olarak anılan Aliya İzzetbegoviç, Saraybosna'da hayatını kaybetti. Yugoslavya'nın dağılması sürecinde ve Bosna Savaşı (1992-1995) sırasında halkına liderlik eden İzzetbegoviç, 20. yüzyılın en önemli devlet adamlarından ve düşünürlerinden biri olarak tarihe geçti.
Bilim, Ekonomi ve Toplum
1943 - Tıpta Bir Devrim: Streptomisin'in Keşfi: O güne kadar tedavisi neredeyse imkansız olan verem (tüberküloz) hastalığına karşı ilk etkili ilacın keşfedildiği gündü. Rutgers Üniversitesi'nde Selman Waksman'ın laboratuvarında çalışan genç araştırmacılar Albert Schatz ve Elizabeth Bugie, Streptomyces griseus adlı bir toprak bakterisinden streptomisin adı verilen antibiyotiği izole etmeyi başardılar. Bu keşif, Waksman'a 1952 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü getirdi ve milyonlarca insanın hayatını kurtaran antibiyotik çağında yeni bir sayfa açtı.1987 - "Kara Pazartesi" ve Küresel Finansal Kriz: Wall Street, tarihinin en kara günlerinden birini yaşadı. Dow Jones Sanayi Endeksi, tek bir günde 508 puan, yani %22,6 oranında değer kaybederek tarihteki en büyük günlük yüzdelik düşüşü kaydetti. Hong Kong'dan başlayıp Avrupa'ya ve ardından ABD'ye yayılan panik satışları, küresel borsaların çöküşüne neden oldu. Bu olayın kesin nedenleri hala tartışılsa da, programlı alım-satım yapan bilgisayar sistemlerinin çöküşü tetiklediği düşünülmektedir.
19 Ekim'de Doğanlar ve Aramızdan Ayrılanlar
Bu tarih aynı zamanda sanat, bilim ve spor dünyasına önemli isimler kazandırdı. 1899'da Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Guatemalalı yazar Miguel Ángel Asturias, 1910'da yıldızların evrimi üzerine yaptığı çalışmalarla Nobel Fizik Ödülü kazanan Subrahmanyan Chandrasekhar ve 1931'de casusluk romanlarının ustası John le Carré dünyaya geldi.Tarih, 19 Ekim'de önemli kayıplar da yaşadı. 1745'te "Gulliver'in Gezileri" adlı ölümsüz eserin yazarı, hiciv ustası Jonathan Swift, 1937'de atomun yapısını keşfederek nükleer fizik çağını başlatan ve "nükleer fiziğin babası" olarak anılan Nobel ödüllü Ernest Rutherford ve yukarıda da andığımız gibi 2003'te Bilge Kral Aliya İzzetbegoviç hayata veda ettiler.
