Tarihte Bugün 10 Eylül: İstanbul'u Sarsan Kıyamet ve Dünyayı Değiştiren Anlar!
Tarih takviminin her bir yaprağı, insanlığın hafızasında derin izler bırakan olaylarla doludur. 10 Eylül günü de hem Türkiye hem de dünya tarihi açısından önemli dönüm noktalarına, trajedilere ve bilimsel atılımlara sahne oldu. İşte İstanbul'u yerle bir eden "Küçük Kıyamet"ten, modern bilimin en büyük deneyinin başlangıcına ve giyotinin son kez kullanılmasına kadar 10 Eylül'de yaşananlar.Tarihin akışını değiştiren olaylar, bazen bir imparatorluğun kalbinde meydana gelen doğal bir afetle, bazen de bir suikastla tetiklenir. 10 Eylül, bu iki duruma da tanıklık etmiş, aynı zamanda siyasi haritaları yeniden çizmiş ve bilimin sınırlarını zorlamış bir gün olarak kayıtlara geçti.
1509: İstanbul'u Vuran "Küçük Kıyamet"
Tarihler 10 Eylül 1509'u gösterdiğinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul, tarihinin en yıkıcı depremlerinden biriyle sarsıldı. Halk arasında "Kıyamet-i Suğra" yani "Küçük Kıyamet" olarak adlandırılan bu büyük deprem, tahminlere göre 7.2 büyüklüğündeydi. Gece yarısı meydana gelen ve 45 gün boyunca artçılarının sürdüğü söylenen sarsıntı, İstanbul ve çevresinde on binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden oldu.Depremin yıkımı o kadar büyüktü ki, 109 cami tamamen yıkılırken ayakta kalanların da minareleri hasar gördü. 1070 ev yerle bir oldu, Galata ve İstanbul surları ağır hasar aldı. Ayasofya Camii'nin fetihten sonra yapılan minaresi yıkıldı. Topkapı Sarayı'nın duvarları bile depremden etkilendi. Bu felaket, dönemin padişahı II. Bayezid'in Edirne'ye gitmesine ve devletin bir süre buradan yönetilmesine neden oldu. Padişah, şehri yeniden imar etmek için imparatorluğun dört bir yanından on binlerce işçi, usta ve mimarı İstanbul'a getirterek tarihin en büyük imar seferberliklerinden birini başlattı ve şehrin çehresini yeniden şekillendirdi.
Dünya Tarihinde 10 Eylül
- 1846 - Dikiş Makinesi Patentlendi: Amerikalı mucit Elias Howe, "mekik kullanarak kilit dikişi diken" dikiş makinesinin patentini aldı. Bu icat, tekstil endüstrisinde ve ev yaşamında bir devrim yaratarak giysi üretimini sonsuza dek değiştirdi.
- 1898 - Avusturya İmparatoriçesi Elisabeth'e Suikast: "Sisi" olarak da bilinen ve güzelliğiyle Avrupa'yı büyüleyen Avusturya İmparatoriçesi Elisabeth, Cenevre'de göğsüne saplanan ince bir eğe ile İtalyan anarşist Luigi Lucheni tarafından öldürüldü. Sisi'nin ölümü, sadece bir monarşinin değil, aynı zamanda bir dönemin sonunun da sembolü haline geldi.
- 1919 - Saint-Germain Antlaşması İmzalandı: I. Dünya Savaşı'nı bitiren antlaşmalardan biri olan Saint-Germain, İtilaf Devletleri ile yeni kurulan Avusturya Cumhuriyeti arasında imzalandı. Bu antlaşma ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu resmen tarihe karıştı; Çekoslovakya, Polonya, Macaristan ve Yugoslavya gibi yeni devletler kuruldu.
- 1943 - Alman Birlikleri Roma'yı İşgal Etti: İtalya'nın Müttefiklerle ateşkes imzalamasının ardından, eski müttefiki Nazi Almanyası stratejik bir hamleyle Roma'yı işgal etti. Bu olay, İtalya'yı bir iç savaşın eşiğine getirdi.
- 1977 - Giyotinin Son Kullanımı: Fransa'da idam cezası alan son kişi olan Hamida Djandoubi'nin cezası Marsilya'da giyotinle infaz edildi. Bu olay, Batı Avrupa'da giyotinin kullanıldığı son an olarak tarihe geçti.
- 2008 - Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Çalıştırıldı: İsviçre'deki CERN laboratuvarında bulunan dünyanın en büyük ve en güçlü parçacık hızlandırıcısı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), ilk proton demetini halka boyunca başarıyla dolaştırarak tarihi bir an yaşattı. Bu deney, evrenin sırlarını ve "Tanrı Parçacığı" olarak da bilinen Higgs bozonunu anlama yolunda atılmış dev bir adımdı.
10 Eylül'de Doğan ve Vefat Eden Önemli İsimler
- Doğumlar: Ünlü moda tasarımcısı Karl Lagerfeld (1933), efsanevi golfçü Arnold Palmer (1929), İngiliz yönetmen Guy Ritchie (1968), Oscar ödüllü İngiliz aktör Colin Firth (1960).
- Vefatlar: Avusturya İmparatoriçesi Elisabeth (Sisi) (1898), Şilili şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Pablo Neruda'nın aslında bu tarihte değil, 23 Eylül 1973'te vefat ettiği bilinmektedir.
