SMART (Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology) Hatası: Disk Arızasının Kritik Uyarısı, Nedenleri ve Acil Tedbirler
SMART (Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology), sabit diskler (HDD) ve katı hal sürücüleri (SSD) tarafından kullanılan, diskin sağlık durumunu otomatik olarak izleyen ve potansiyel arızaları önceden tahmin eden yerleşik bir teşhis sistemidir. SMART hatası, diskin kendi kendini izleme verilerinin kritik bir eşiği geçtiğini ve yakın gelecekte donanımsal arıza riskinin yüksek olduğunu gösteren hayati bir uyarıdır ve derhal müdahale gerektirir.1. SMART Nedir ve Nasıl Çalışır?
SMART sistemi, diskin performansını ve güvenilirliğini etkileyen çeşitli "öznitelikleri" (attributes) sürekli olarak izler. Bu öznitelikler arasında okuma hata oranları, dönme süresi, sıcaklık, arızalı sektör sayısı ve yeniden eşleme (remapping) sayısı bulunur.1.1. Kritik Özniteliklerin İzlenmesi
- Raw Read Error Rate (Ham Okuma Hata Oranı): Diskin okuma kafasının veri okurken ne sıklıkta hata yaptığını gösterir.
- Reallocated Sector Count (Yeniden Eşlenen Sektör Sayısı): Bozuk sektörler bulunduğunda diskin bu sektörleri yedek alanlarla değiştirdiği sayıdır. Bu değerin artması kritik risk işaretidir.
- Current Pending Sector Count (Bekleyen Sektör Sayısı): Diskin okuma hatası verdiği, ancak henüz bozuk olarak işaretlenmediği şüpheli sektörlerin sayısıdır.
- Power-On Hours (Çalışma Saatleri): Diskin ne kadar süreyle açık kaldığını gösterir.
1.2. Eşik Değer ve Hata Tetiklenmesi
Her özniteliğin bir "Eşik Değer"i (Threshold) vardır. Diskin izlenen değeri bu eşiği aştığında (veya altına düştüğünde, özniteliğe bağlı olarak), SMART sistemi bir arıza uyarısı verir ve kullanıcıya diskin yakında arızalanacağını bildirir.2. SMART Hatasının Anlamı ve Çeşitleri
SMART uyarısı, diskin ömrünün sonuna yaklaştığını veya ani bir arızanın yaklaştığını işaret eder.2.1. Önleyici Hata Mesajları (Warning)
Bu tür mesajlar genellikle sistem başlatılırken (BIOS/UEFI ekranında) görünür ve diskin hala çalıştığını, ancak bazı kritik SMART özniteliklerinin eşiğe yaklaştığını belirtir. Bu aşama, verilerinizi yedeklemek için size zaman tanır.- Örnek Mesaj: "SMART Status BAD, Backup and Replace" (SMART Durumu KÖTÜ, Yedekle ve Değiştir).
2.2. Kritik Hata Mesajları (Failure Predicted)
Bu, diskin arızalanma olasılığının çok yüksek olduğu ve artık güvenilir olmadığı anlamına gelir. İşletim sistemi bu diskten önyükleme yapmayı reddedebilir veya sistem sürekli olarak mavi/kara ekran hataları vermeye başlayabilir.3. SMART Hatalarında Atılması Gereken Acil Adımlar
Bir SMART uyarısı aldığınızda, en kritik öncelik veri kurtarmadır.Adım 1: Tüm Verilerinizi Derhal Yedekleyin
- Yedekleme Diski Hazırlayın: Verilerinizi kurtarmak için harici bir disk veya bulut depolama çözümü hazırlayın.
- Kritik Verileri Taşıyın: Sistemi normal bir şekilde başlatabiliyorsanız, en önemli belgelerinizi, fotoğraflarınızı ve iş dosyalarınızı hemen yedekleme diskinize kopyalayın.
- Disk Klonlama (Opsiyonel): Diski değiştirmeden önce, tüm işletim sistemini ve verileri yeni, sağlıklı bir diske klonlamak (Mirroring) en güvenli yöntemdir.
Adım 2: SMART Verilerini Detaylı Analiz Edin
- Yazılım Kullanın: CrystalDiskInfo veya HD Tune gibi üçüncü taraf disk analiz araçlarını çalıştırın.
- Hata Kaynağını Belirleyin: Hangi SMART özniteliğinin kritik eşiği geçtiğini kontrol edin (Genellikle sarı/kırmızı renkte işaretlenir). "Reallocated Sector Count" veya "Current Pending Sector Count"taki ciddi artışlar en büyük tehlikedir.
Adım 3: Diski Değiştirme ve Yenileme
- Kullanımı Durdurun: Yedekleme işlemi tamamlandıktan sonra diski kullanmayı bırakın. Diskin arızalanmaya yakın olduğu durumlarda her okuma/yazma işlemi diske daha fazla stres yükler.
- Garantiyi Kontrol Edin: Disk üreticinizin web sitesinden diskinizin garanti durumunu kontrol edin. Çoğu üretici SMART hatası veren diskleri garanti kapsamında değiştirir.
- Yeni Disk Kurulumu: Arızalı diski yeni, sağlıklı bir diskle değiştirin ve yedeklediğiniz verileri geri yükleyin veya klonladığınız sistemi kullanın.
4. Önleme ve İleri Kontroller
- Sıcaklık İzleme: Disk sıcaklığını düşük tutmak, özellikle HDD'ler için çok önemlidir. Aşırı sıcaklık, mekanik bileşenlerin yıpranmasını hızlandırır.
- Güç Kalitesi: Ani güç kesintileri ve dalgalanmalar disk kontrolcüsüne zarar verebilir. Kaliteli bir güç kaynağı (PSU) veya Kesintisiz Güç Kaynağı (UPS) kullanın.
- Düzenli Kontrol: Yılda en az bir kez SMART verilerini kontrol ederek diskinizin genel sağlık durumunu izleyin.
