KFN Haberleri: Bilgisayarlara Bandrol Ücreti Geliyor! Fiyatlar Artacak, "Üretim Aracı" Lüks mü Oluyor?
Teknoloji dünyası, Resmi Gazete'de yayımlanması beklenen yeni bir Cumhurbaşkanlığı Kararı haberiyle çalkalanıyor. Akıllı telefonlar, televizyonlar, USB bellekler ve harici disklerden sonra, şimdi de dizüstü ve masaüstü bilgisayarlara "bandrol ücreti" (kültürel katkı payı) getirilmesi gündemde. Sektör kaynakları, bu yeni ücretin, pandemi sonrası zaten yükselen bilgisayar fiyatlarını bir kez daha artıracağını ve "üretim aracı" olan bu cihazları "lüks" kategorisine iteceğini belirtiyor.Sanatçıların ve eser sahiplerinin telif haklarını korumak amacıyla başlatılan bu uygulama, cihazların "özel kopyalamaya" imkan tanıması mantığıyla yıllardır devam ediyordu. Ancak bu kez, yasanın hedefinde sadece bir medya oynatıcı değil, milyonlarca öğrencinin, profesyonelin, yazılımcının ve yaratıcı endüstri çalışanının birincil iş aleti olan bilgisayarlar var. Peki, bu yeni vergi tam olarak ne anlama geliyor ve cebimizi nasıl etkileyecek?
Bandrol Ücreti Nedir ve Neden Bilgisayarlara Geliyor?
Bandrol ücreti, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında, ses veya görüntü kaydı yapabilen, depolayabilen veya oynatabilen cihazlardan alınan bir telif hakkı bedelidir. Bu ücret, cihazın ithalatı veya üretimi aşamasında tahsil edilir ve elde edilen gelir, MESAM, MSG, MÜYAP gibi telif hakkı meslek birlikleri aracılığıyla sanatçılara, bestecilere ve yapımcılara dağıtılır.Mantık, "boş kaset" döneminden kalmadır: Tüketiciler bu cihazları yasal veya yasa dışı yollarla müzik/film kopyalamak (özel çoğaltım) için kullanabileceğinden, sanatçıların potansiyel kaybı bu ücretle peşinen telafi edilir.
Bugüne kadar bu liste; cep telefonları (%6-12), televizyonlar (%8), MP3 çalıcılar, USB bellekler ve harici diskleri (%3-5) kapsıyordu. Yeni taslağın "olay yaratan" kısmı, bu listeye "bilgisayarlar" ve "tabletler" kategorisinin de ekleniyor olması. Gerekçe ise, bilgisayarların da bu depolama ve oynatma işlevlerini fazlasıyla yerine getiriyor olması.
Fiyatlara Etkisi Ne Olacak? %4'lük Ek Maliyet
Sektöre sızan bilgilere göre, bilgisayarlar ve tabletler için önerilen bandrol ücreti oranı, cihazın fabrika çıkış (vergisiz) fiyatı üzerinden %4 olacak.Bu, fiyatlara nasıl yansıyacak? Basit bir hesaplama yapalım:
Diyelim ki bir öğrenci veya profesyonel, 30.000 TL (KDV hariç) fiyatı olan bir dizüstü bilgisayar almayı planlıyor.
- Yeni Bandrol Ücreti: 30.000 TL x %4 = 1.200 TL
- KDV Matrahı (Yeni): 30.000 TL + 1.200 TL = 31.200 TL
- Yeni KDV (%20): 31.200 TL x %20 = 6.240 TL
- Yeni Toplam Fiyat: 31.200 TL + 6.240 TL = 37.440 TL
Sektörün Büyük İtirazı: "Bilgisayar Üretim Aracıdır, Müzik Seti Değil"
Bu karara sektör temsilcilerinden (TÜBİSAD, TBD vb.) gelmesi beklenen itirazın temeli çok net: Bilgisayar, bir tüketim cihazından çok, bir "üretim aracıdır" (tool of production).Televizyonun veya MP3 çaların birincil amacı medya tüketmektir. Oysa bilgisayar; bir yazılımcının kod yazdığı, bir mimarın proje çizdiği, bir muhasebecinin hesap yaptığı, bir öğrencinin ödevini hazırladığı ve bir kurgucunun video montajladığı bir "araçtır".
Sektör temsilcileri, bir üretim aracını, "içine müzik de atılabilir" varsayımıyla vergilendirmenin, dijital dönüşüm hedeflerine, gençlerin teknolojiye erişimine ve girişimcilik ekosistemine darbe vuracağını savunuyor. Bir yazarın "kalemine" veya bir marangozun "rendesine" ek vergi koymaktan farksız olduğu belirtiliyor.
Çifte Vergilendirme Kaosu: Ya Toplama PC'ler?
Kararın yaratacağı bir diğer kaos ise "çifte vergilendirme" riski. Mevcut sistemde, bir bilgisayarın içine taktığınız harici veya dahili SSD/HDD için zaten %3-4 civarında bir bandrol ücreti ödeniyor.Eğer hem "bitmiş ürün" olan bilgisayara %4, hem de içindeki depolama birimine ayrı ayrı %3-4 bandrol uygulanırsa, bu durum Anayasa'nın vergilendirme ilkelerine aykırı bir "çifte vergilendirme" yaratacaktır. Özellikle "Toplama PC" (parça parça alınıp birleştirilen) pazarı için durum tam bir kaosa dönüşebilir. Kullanıcılar, bandrolünü ayrı ayrı ödedikleri parçaları birleştirdiklerinde, ortaya çıkan "bilgisayar" için bir kez daha mı vergi ödeyecekler? Bu soruların netleşmesi gerekiyor.
Bu karar taslağı, telif haklarını koruma amacı gütse de, uygulama yönteminin Türkiye'nin dijitalleşme hedefleri ve ekonomik gerçekleriyle ne kadar uyumlu olduğu büyük bir tartışma konusu olmaya aday.
Sizce bilgisayar gibi bir üretim ve eğitim aracından, "müzik/film kopyalanabilir" varsayımıyla telif hakkı ücreti alınması adil mi? Bu kararın, dijital meslekleri ve öğrenci bütçelerini nasıl etkileyeceğini düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı bekliyoruz!
