Bilgisayar ve Yazılım Sorunları: Genel Rehber
Bilgisayarınızın tüm donanım parçaları mükemmel durumda olsa bile, kötü yazılmış bir sürücü, uyumsuz bir uygulama veya bozulmuş bir işletim sistemi (OS) dosyası, sisteminizi kararsız bir hale getirebilir. Yazılım sorunları, genellikle donanım hatalarından daha az maliyetli olsa da, tanı koymak ve çözmek daha zor olabilir. Bu rehberde, bir bilgisayar kullanıcısının en sık karşılaştığı yazılım ve işletim sistemi tabanlı sorunları ve bunların çözüm adımlarını detaylıca inceleyeceğiz.1. İşletim Sistemi (OS) Hataları ve Mavi Ekranlar (BSOD)
İşletim sisteminin kritik bir hata sonucu aniden durması, genellikle Mavi Ekran Hatası (Blue Screen of Death - BSOD) olarak bilinir.- Belirtiler: Çalışırken aniden ekranın maviye dönmesi ve İngilizce hata kodlarının (örneğin DRIVER_IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL) görünmesi.
- Nedenler:
- Bozuk Sistem Dosyaları: Önemli Windows dosyalarının hasar görmesi.
- Uyumsuz veya Eski Sürücüler: Özellikle yeni donanım veya OS güncellemelerinden sonra.
- RAM Arızası: Mavi ekranlar genellikle donanım (özellikle RAM) arızasının ilk işaretidir (Bkz. RAM Sorunları).
- Çözüm: Hata kodunu not alın. Çoğu BSOD sorunu, "Sistem Geri Yükleme" ile yakın geçmişteki stabil bir noktaya dönülerek veya "Sürücü Doğrulayıcı" (Driver Verifier) araçlarıyla bozuk sürücüyü tespit ederek çözülür.
2. Yavaşlama ve Yüksek Kaynak Tüketimi
Bilgisayarın hiçbir sebep yokken yavaş çalışması ve uygulamaların geç açılması, genellikle yazılımsal aşırı yüklenmeden kaynaklanır.- Belirtiler: Görev Yöneticisi'nde (Task Manager) CPU, RAM veya Disk kullanımının %90'ın üzerinde görünmesi.
- Nedenler:
- Arka Plan Uygulamaları: Başlangıçta çalışan gereksiz programlar.
- Bellek Sızıntıları (Memory Leaks): Bazı uygulamaların (özellikle Chrome, Discord) kapatılmadığı halde RAM'i serbest bırakmaması.
- Kötü Amaçlı Yazılımlar (Malware): Arka planda kaynak tüketen virüsler veya kripto madenciliği yazılımları.
- Çözüm: Görev Yöneticisi'ni açarak en çok kaynak tüketen programları tespit edin ve kapatın. Windows Ayarları'ndan başlangıç programlarını devre dışı bırakın. Güvenilir bir antivirüs programı ile tam sistem taraması yapın.
3. Yazılım Çakışmaları ve Kurulum Sorunları
İki uygulamanın aynı anda çalışırken birbirini engellemesi veya kuruluma izin verilmemesi.- Belirtiler: Belirli bir programı açtığınızda sistemin donması, uygulamaların "Yanıt Vermiyor" (Not Responding) hatası vermesi.
- Nedenler:
- DLL Çakışmaları: İki farklı programın aynı isme sahip, ancak farklı sürümlere sahip DLL (Dynamic Link Library) dosyalarını kullanmaya çalışması.
- Antivirüs Engeli: Antivirüs yazılımınızın, yeni yüklediğiniz bir programı potansiyel tehdit olarak algılayıp engellemesi.
- Çözüm: Sorunlu programı kaldırın ve yeniden yükleyin. Eğer sorun devam ederse, uygulamayı yüklerken veya çalıştırırken antivirüsü geçici olarak devre dışı bırakın.
4. Sürücü (Driver) Sorunları
Sürücüler, yazılım ile donanım arasındaki çevirmenlerdir. Sürücülerin bozuk veya eski olması, donanım sorunları ile aynı belirtileri gösterebilir.- Belirtiler: Ses kartının tanınmaması, Wi-Fi'ın çalışmaması, ekran kartının beklenmedik hatalar vermesi.
- Nedenler: Windows'un otomatik olarak yüklediği genel sürücüler donanımınıza özel optimizasyonları içermeyebilir veya donanım üreticisinin sunduğu güncel sürümden eski olabilir.
- Çözüm: Aygıt Yöneticisi'nden (Device Manager) sorunlu aygıtı bulun. Sürücüyü "Kaldır" (Uninstall) seçeneği ile silin ve ardından donanım üreticisinin (NVIDIA, AMD, Realtek, Intel vb.) resmi web sitesinden en güncel sürümünü indirip manuel olarak kurun.
5. Temel Yazılım Sorun Giderme Adımları
Yazılımsal bir sorundan şüphelendiğinizde, aşağıdaki genel adımları sırayla uygulayın:- Güncelleme Kontrolü: Windows'un ve tüm temel uygulamaların (tarayıcı, oyun platformları) güncel olduğundan emin olun.
- Sistem Dosya Kontrolü: Komut İstemi'ni (CMD) yönetici olarak açıp sfc /scannow komutunu çalıştırın. Bu komut, bozuk Windows sistem dosyalarını tarar ve onarır.
- Başlangıç Programlarını Azaltın: Görev Yöneticisi > Başlangıç sekmesinden kullanmadığınız uygulamaları devre dışı bırakın.
- Temiz Başlatma: Üçüncü taraf hizmetlerin soruna yol açıp açmadığını anlamak için Windows'u "Hizmetler" sekmesinden tüm Microsoft dışı hizmetleri devre dışı bırakarak yeniden başlatın.
