29 Ekim Cumhuriyet Bayramının Önemi ve Anlamı: Millî Egemenlikten Ebedî Mirasa
29 Ekim 1923, Türk milletinin binlerce yıllık devlet geleneğinde bir devrin kapanıp, yepyeni bir çağın açıldığı, kaderin yeniden yazıldığı müstesna bir gündür. Bu tarih, yalnızca yeni bir yönetim biçiminin adı konulduğu anı değil, aynı zamanda milleti tebaalıktan yurttaşlığa taşıyan, aklı ve bilimi esas alan, modern ve laik bir ulus devletin doğumunu da simgeler. 29 Ekim, Türkiye Cumhuriyeti'nin temel taşıdır ve bu büyük kuruluş, her yıl "Cumhuriyet Bayramı" olarak en derin saygı ve coşkuyla kutlanır. Cumhuriyet Bayramı'nın önemi, bağımsızlığa, demokrasiye ve çağdaşlaşma hedefine olan sarsılmaz inancın ebedî bir manifestosu olmasından ileri gelirken; anlamı, milletin egemenliğini kendi eline almasının tescillenmesidir.I. Yenilgi ve Diriliş Arasında Kalan Anadolu: Tarihsel Önemi
Cumhuriyetin kuruluşuna giden yol, Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaşı'ndan mağlup çıkışı ve 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması'nın ağır şartlarıyla başlar. Bu antlaşma, İtilaf Devletleri’ne Anadolu topraklarının stratejik noktalarını işgal etme yetkisi veriyordu. Yüzyıllardır süren köklü bir devlet geleneğinin bu şekilde sonlanma tehlikesiyle karşı karşıya kalması, Türk milletini ya teslimiyete ya da topyekûn bir direnişe zorladı.Anadolu'nun dört bir yanından gelen işgal haberleri karşısında, 19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a ayak basması, bir isyanın değil, ulusal bir dirilişin başlangıcı oldu. Amasya, Erzurum ve Sivas'ta yapılan kongreler, millî iradeyi tek bir çatı altında toplama ve "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" ilkesini sarsılmaz bir inanç haline getirme sürecini başlattı. 23 Nisan 1920'de Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılmasıyla, fiilen yeni bir devlet kurulmuş oldu. Artık milletin temsilcileri, kendi kaderlerini belirleyecek kararları alma yetkisini kullanıyorlardı.
Askerî cephede kazanılan zaferler –özellikle Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz– vatanın kurtuluşunu sağladı. Bu zaferler sadece düşmanı yurttan atmakla kalmadı, aynı zamanda TBMM hükümetinin uluslararası alanda tanınmasını sağlayan Lozan Barış Antlaşması’nın (24 Temmuz 1923) imzalanmasına zemin hazırladı. Ancak, askerî ve diplomatik zaferlerin ardından, yeni devletin yönetim biçimi resmen adlandırılmalıydı. 1 Kasım 1922'de saltanatın kaldırılmasıyla, monarşi resmen tarihe karışmış, ancak yerine hangi sistemin geleceği anayasal olarak belirlenmemişti. 29 Ekim, işte bu bağımsızlık mücadelesinin, diplomatik zaferlerin ve köklü siyasi değişimlerin nihai tescili, taçlandırılması ve kurumsallaşmasıdır.
II. Hükümet Bunalımından Kritik Karara: Cumhuriyetin İlani
Cumhuriyetin ilanına giden süreç, 27 Ekim 1923'te yaşanan bir hükümet bunalımı ile hızlandı. O dönemde geçerli olan Meclis Hükümeti Sistemi'nde, bakanlar meclis tarafından tek tek oylanarak seçiliyordu. Bu durum, siyasi istikrarı zorluyordu. 27 Ekim'de İcra Vekilleri Heyeti'nin (Bakanlar Kurulu) istifası ve yeni kabinenin oluşturulamaması, devlet yönetiminde ciddi bir boşluk yarattı.Mustafa Kemal Paşa, bu bunalımı, rejimin adını koyma ve yönetim sistemini kalıcı olarak değiştirme fırsatı olarak gördü. 28 Ekim akşamı Çankaya Köşkü'nde yakın arkadaşlarıyla bir araya geldiğinde, durumu değerlendirirken o meşhur ve kesin kararı verdi: “Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz!”
Mustafa Kemal, o gece İsmet Paşa (İnönü) ile birlikte Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nda (Anayasa) yapılacak değişiklikleri içeren kanun teklifi metnini hazırladı. Bu teklif, mevcut hükümet bunalımını çözecek, devletin yapısını kesinleştirecek ve yürütme organını daha işler hale getirecek iki temel değişikliği içeriyordu:
- Rejimin İlanı: Anayasa'nın birinci maddesine, "Türkiye Devleti’nin şekl-i hükümeti Cumhuriyettir" ibaresinin eklenmesi.
- Kabinelerin Oluşum Biçimi: Cumhurbaşkanlığı makamının kurulması ve Cumhurbaşkanı'nın hükümeti kurmak üzere Başbakanı ataması. Bu değişiklik, Meclis Hükümeti Sistemi'nden Kabine Sistemine (Parlamenter Sistem) geçişin fiili başlangıcıydı ve siyasi istikrarın anahtarıydı.
III. Cumhuriyetin Felsefi Mirası: Önemi ve Derin Anlamı
Cumhuriyetin ilan edilmesi, sadece idari bir karar değil, aynı zamanda toplumsal, hukuki ve felsefi bir dönüşümü temsil eder. Bu dönüşüm, Cumhuriyet Bayramı'nın temel anlamını oluşturur.A. Tebaadan Yurttaşlığa Geçiş
Cumhuriyet, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki "kul" veya "tebaa" anlayışını ortadan kaldırarak, yerini hak ve sorumlulukları olan "yurttaş" kavramına bırakmıştır. Bu, vatandaşın devletin hizmetinde olmaktan çıkıp, devletin vatandaşın hizmetinde olduğu yeni bir yönetim felsefesinin kabulüdür. Halkçılık ilkesiyle pekişen bu dönüşüm, toplumda sınıf ve zümre ayrıcalıklarını reddetmiş, her bireyin yasa önünde eşitliğini sağlamıştır.B. Egemenliğin Tescili ve Demokrasinin Temeli
29 Ekim'in en büyük anlamı, egemenliğin kayıtsız şartsız milletin bütününe ait olduğunun anayasal olarak güvence altına alınmasıdır. Saltanatın kaldırılmasıyla başlayan bu süreç, Cumhuriyetin ilanıyla tamamlanmış ve monarşik yönetim anlayışı kesin olarak reddedilmiştir. Cumhuriyetçilik ilkesi, milletin kendi yöneticilerini seçme ve geleceğini belirleme hakkını kalıcı hale getirmiştir.C. Laiklik ve Akılcılığa Yöneliş
Cumhuriyet, Türkiye'yi geri kalmışlıktan kurtaracak olan modernleşme ve çağdaşlaşma yolunun kapılarını açmıştır. Laiklik ilkesinin benimsenmesi, devlet yönetiminin dinsel dogmalardan arındırılarak, akıl, bilim ve çağdaş hukuk normlarına dayandırılmasını sağlamıştır. Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretimin Birleştirilmesi) ile eğitim, Medeni Kanun ile de hukuk sistemi modernleştirilmiş, Türkiye’nin yüzü Batı medeniyetine kesin olarak çevrilmiştir.D. Toplumsal Eşitlik ve Kadın Hakları
Cumhuriyetin toplumsal alandaki en önemli mirası, kadınlara siyasal ve medeni hakların tanınmasıdır. Yeni Türk Medeni Kanunu'nun kabulüyle (1926) kadın-erkek eşitliği yasal güvence altına alınmış, ardından 1930'larda verilen yerel ve genel seçim hakları, Türkiye'yi birçok Batı ülkesinden daha ilerici bir konuma taşımıştır. Bu, Cumhuriyetin ilerlemeci ve eşitlikçi karakterinin en somut göstergesidir.IV. Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları: Milli Birliğin Sembolü
29 Ekim, 1925 yılında çıkarılan bir kanunla resmî olarak millî bayram ilan edilmiştir. Türkiye’nin en büyük ulusal bayramı olan Cumhuriyet Bayramı, iki gün sürer ve milli birlik ve beraberliğin en güçlü şekilde sergilendiği bir dönemi ifade eder.Kutlama Ritüelleri ve Önemi:
- Anıtkabir Ziyaretleri: Başkent Ankara'da, devlet erkânı ve halkın katılımıyla Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ebedî istirahatgâhı olan Anıtkabir’e resmî ziyaretler yapılır. Bu, kurucu lidere ve onun ideallerine bağlılığın sembolik ifadesidir.
- Bayraklarla Donatılma: Büyük şehirlerin caddeleri, evleri ve kamu binaları Türk bayraklarıyla donatılır. Bu görsel şölen, milletin bağımsızlık ve egemenlik sembolüne olan güçlü bağlılığını gösterir.
- Tören ve Geçit Törenleri: Okullarda, resmî kurumlarda ve meydanlarda coşkulu törenler ve askerî geçit törenleri düzenlenir. Öğrencilerin okuduğu şiirler, söylenen marşlar, özellikle de İstiklal Marşı, bayramın ruhunu ve tarih bilincini canlı tutar.
- Fener Alayları: Akşam saatlerinde düzenlenen fener alayları, Milli Mücadele’nin karanlık günlerinden aydınlığa çıkışı sembolize eder. Bu coşkulu yürüyüşler ve havai fişek gösterileri, bayramın coşkusunu zirveye taşır ve halkın ortak bir paydada buluştuğunu gösterir.
V. Sonuç: Türkiye Cumhuriyeti’nin Ebedi Teminatı
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, sadece bir kutlama değil, aynı zamanda bir hatırlatmadır: Türk milletinin kendi iradesine sahip çıkışının, bağımsızlık uğruna verilen mücadelenin ve modernleşme yolundaki azmin ebediyen tescilidir. Her 29 Ekim, vatandaşlara birey olarak sahip oldukları hakları, özgürlükleri ve yurttaşlık sorumluluklarını bir kez daha hatırlatır.Türkiye Cumhuriyeti, Orta Doğu ve Balkanlar coğrafyasında, ulus devlet ilkesine dayanan, hukuku üstün tutan ve laikliği benimseyen öncü bir model olarak tarih sahnesindeki yerini almıştır. Cumhuriyetin mirasçıları olarak Türk milleti, Atatürk'ün "Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır, fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır" sözünde ifade ettiği üzere, bu büyük eseri koruma ve yaşatma azmini her 29 Ekim’de yeniden teyit etmektedir. Cumhuriyet, Türk milletinin bağımsızlığının ve özgürlüğünün en büyük teminatıdır.
