Gökyüzünün Fethinden İnternetin Doğuşuna: Tarihin Dönüm Noktası "21 Kasım"
Takvim yaprakları 21 Kasım'ı gösterdiğinde, insanlık tarihi sessiz sedasız en büyük devrimlerine ev sahipliği yapıyordu. Paris semalarında ilk insanlı uçuşun gerçekleştiği, Edison'un sesi hapsettiği, internetin ilk kıvılcımının çakıldığı ve Avrupa'nın göbeğindeki kanlı bir savaşın sona erdiği gün... Bugün, tarihin tozlu raflarından çıkan en çarpıcı 21 Kasım olaylarını mercek altına alıyoruz.1. 1783: İnsanlık İlk Kez Kuşlara Meydan Okudu
21 Kasım 1783, yerçekimine karşı kazanılan ilk büyük zaferin tarihidir. O güne kadar gökyüzü sadece kuşlara, bulutlara ve tanrılara aitti. Ancak Fransa'nın başkenti Paris'te, Montgolfier Kardeşler (Joseph-Michel ve Jacques-Étienne), insanlığın en büyük hayalini gerçeğe dönüştürmek üzereydi.Bois de Boulogne ormanında toplanan binlerce meraklı Parisli ve bizzat Kral 16. Louis'nin temsilcileri, devasa bir kumaş ve kağıt yığınının sıcak havayla şişirilmesini izledi. Balonun sepetine bu kez hayvanlar değil, iki cesur insan bindi: Fizikçi Pilâtre de Rozier ve Marquis d'Arlandes.
Öğleden sonra saat 13:54'te halatlar çözüldü. Sıcak hava balonu, Paris semalarında yaklaşık 900 metre yüksekliğe ulaştı ve 25 dakika boyunca havada kaldı. Yaklaşık 9 kilometre yol kat ederek, şehrin dışına yumuşak bir iniş yaptılar. Bu 25 dakika, Wright Kardeşler'in uçağına giden yoldaki ilk ve en kritik adımdı. İnsanlık artık "uçabilen" bir türdü. Benjamin Franklin, bu olayı izledikten sonra "Bu ne işe yarayacak?" diye soranlara o meşhur cevabı verecekti: "Yeni doğmuş bir bebek ne işe yarar?"
2. 1877: Edison Sesi "Ölümsüzleştirdi"
Görüntüyü resmetmek mümkündü, yazıyı kaydetmek mümkündü; ancak "ses" uçup giden bir şeydi. Ta ki 21 Kasım 1877'ye kadar.Amerikalı mucit Thomas Alva Edison, o gün dünyayı şaşkına çeviren icadını, Fonograf'ı duyurdu. Edison, bir silindirin üzerine sarılmış kalay folyoya, bir iğne yardımıyla ses dalgalarını işlemeyi başarmıştı. Cihazı denemek için mikrofona eğildi ve çocuk şarkısı "Mary Had a Little Lamb"in (Mary'nin Küçük Bir Kuzusu Vardı) sözlerini okudu.
Mekanizmayı geri sarıp çalıştırdığında, makineden kendi sesinin cızırtılı ama anlaşılır bir şekilde yankılandığını duydu. Bu, insanlık tarihinde bir sesin ilk kez kaydedilip tekrar dinlendiği andı. Müzik endüstrisinden sinemaya kadar her şeyi değiştirecek olan ses teknolojisi, o kasım günü doğmuştu.
3. 1969: İnternetin Dedesi "ARPANET"in İlk Teması
Bugün bu makaleyi okuyabilmenizi sağlayan teknolojinin temelleri, 21 Kasım 1969'da atıldı. Soğuk Savaş'ın zirvesinde, ABD Savunma Bakanlığı'na bağlı ARPA (İleri Araştırma Projeleri Ajansı), nükleer bir saldırıda bile iletişimin kesilmemesi için merkezi olmayan bir ağ kurmak istiyordu.Kaliforniya Üniversitesi (UCLA) ve Stanford Araştırma Enstitüsü (SRI) arasında kurulan ilk kalıcı bağlantı (ARPANET), bugünkü internetin "büyük babası" sayılır. İlk mesaj denemesi aslında Ekim ayında yapılmış ("LOGIN" yazılmaya çalışılırken sistem "LO" harflerinde çökmüştü) ancak ağın ilk kalıcı ve stabil bağlantısı (Link Interface Message Processor - IMP) 21 Kasım civarında tam operasyonel hale geldi. O gün, sadece iki üniversite bilgisayarı birbirine bağlıydı; bugün ise milyarlarca cihaz bu ağın bir parçası.
4. 1995: Avrupa'nın Ortasındaki Vahşet Sona Erdi (Dayton Antlaşması)
21 Kasım, aynı zamanda diplomasinin silahları susturduğu gündür. 1992-1995 yılları arasında Bosna-Hersek'te yaşanan, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'nın gördüğü en büyük soykırım ve vahşet, ABD'nin Ohio eyaletindeki Dayton hava üssünde son buldu.Bosna Hersek Cumhurbaşkanı Alija İzzetbegoviç, Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç ve Hırvatistan Devlet Başkanı Franjo Tudjman, haftalar süren zorlu müzakerelerin ardından 21 Kasım 1995'te "Dayton Barış Antlaşması"nı paraf etti.
Bu antlaşma, savaşı bitirdi ancak Bosna-Hersek'i karmaşık bir siyasi yapıya (iki entite ve bir özerk bölge) böldü. İzzetbegoviç, antlaşma sonrası yaptığı o tarihi konuşmada, "Bu adil bir barış olmayabilir, fakat süren bir savaştan daha iyidir" diyerek, 21 Kasım'ın buruk zaferini özetlemişti.
5. Türkiye Tarihinde 21 Kasım: Mardin'in Kurtuluşu ve Avrupa Vizyonu
Anadolu toprakları için de 21 Kasım önemli bir tarihtir.- 1919 - Mardin'in Kurtuluşu: Milli Mücadele'nin en kritik günlerinde, Güney cephesinde Fransız işgaline karşı direnen Mardin halkı, 21 Kasım 1919'da şehri işgalcilerden temizlemeyi başardı. Kenan Paşa komutasındaki kuvvetler ve yerel halkın direnişi, Fransızların şehre hakim olamayacaklarını anlamalarını sağladı. Mardin, "kendi kendini kurtaran şehirler" listesine adını altın harflerle yazdırdı.
- 1990 - Paris Şartı: Soğuk Savaş'ın resmen bittiğinin ilanı sayılan ve "Yeni Bir Avrupa İçin Paris Şartı", 21 Kasım 1990'da imzalandı. Türkiye'nin de aralarında bulunduğu 34 ülke, insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü konusunda ortak bir vizyon belirledi. Bu tarih, Türkiye'nin AB sürecindeki önemli kilometre taşlarından biri olarak kayıtlara geçti.
6. Popüler Kültür: Rocky Efsanesi Doğuyor (1976)
Sinema dünyası için 21 Kasım 1976, bir "Amerikan Rüyası"nın perdeye yansıdığı gündür. Sylvester Stallone'un hem senaryosunu yazdığı hem de başrolünü oynadığı "Rocky" filmi, New York'ta galasını yaptı.Düşük bütçeyle çekilen, kimsenin şans tanımadığı bu film, tıpkı başrol karakteri Rocky Balboa gibi "imkansızı" başardı. En İyi Film dahil 3 Oscar kazanan yapım, spor filmleri tarihini değiştirdi ve "Gonna Fly Now" müziğini hafızalara kazıdı.
7. Dünya Televizyon Günü
Birleşmiş Milletler, 1996 yılında aldığı bir kararla 21 Kasım'ı "Dünya Televizyon Günü" ilan etti. Bu tarih, 21 Kasım 1996'da düzenlenen ilk Dünya Televizyon Forumu'na atıfta bulunur. Amaç sadece kutudan çıkan ışığı kutlamak değil; televizyonun kamuoyunu yönlendirme, barış ve güvenlik konularındaki etkisine dikkat çekmektir. İnternet çağına rağmen televizyon, hala dünyanın en büyük kitle iletişim aracı olma özelliğini koruyor.Sonuç: Bir Güne Sığan Yüzyıllar
21 Kasım; bir balonun sepetinde yükselen cesareti, bir fonografın iğnesindeki sesi, bir internet kablosundaki veriyi ve bir barış masasındaki imzayı temsil eder. Tarih, tekerrürden ibaret değildir; tarih, bu dönüm noktalarında alınan cesur kararların bir sonucudur.Bugün 21 Kasım. Belki de şu an, geleceğin tarih kitaplarında "dönüm noktası" olarak yazılacak bir olaya şahitlik ediyoruz, kim bilir?
Sizce tarihteki en etkileyici 21 Kasım olayı hangisi? Gökyüzüne ilk çıkış mı, yoksa internetin ilk sinyali mi? Yorumlarda buluşalım!
