Tarihte Bugün: 17 Ekim - Savaşların, Krizlerin ve Dönüm Noktalarının Günü
Tarih takviminin her bir yaprağı, insanlığın kolektif hafızasında derin izler bırakan olaylarla doludur. 17 Ekim, savaşların seyrini değiştiren meydan muharebelerinden, küresel ekonomiyi sarsan krizlere; bilimin en parlak zekalarının kaderini belirleyen anlardan, insanlığa umut veren ödüllere kadar geniş bir yelpazede, unutulmaz anlara tanıklık etmiş bir gündür. Bu tarih, imparatorlukların kaderinin çizildiği Kosova Ovası'ndan, Amerika'nın bağımsızlık ateşinin harladığı Saratoga'ya; nükleer enerjinin sivil hayata adım atmasından, petrolün bir silah olarak kullanıldığı küresel krizlere uzanan olaylar zincirini barındırır. İşte 17 Ekim'in dünyayı şekillendiren olaylarla dolu detaylı yolculuğu.1448: Balkanların Kaderini Belirleyen İkinci Kosova Meydan Muharebesi
17 Ekim 1448, Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkanlar'daki hakimiyetini perçinleyen en önemli askeri zaferlerden birinin başlangıç günüdür. Sultan II. Murad liderliğindeki Osmanlı ordusu ile Macar komutan János Hunyadi (Hunyadi Yanoş) önderliğindeki Haçlı ordusu, Kosova Ovası'nda karşı karşıya geldi. Üç gün sürecek olan bu kanlı muharebe, Varna Savaşı'nın bir rövanşı niteliğindeydi. Hunyadi, Osmanlı'nın Avrupa'daki ilerleyişini durdurmak ve Balkan halklarını bir araya getirerek kesin bir darbe indirmek istiyordu. Ancak Sultan Murad'ın askeri dehası ve Osmanlı ordusunun disiplini, Haçlı kuvvetlerinin stratejisini boşa çıkardı. Savaşın sonunda Haçlı ordusu ağır bir yenilgiye uğradı. Bu zafer, Osmanlı'nın Balkanlar'daki varlığını yaklaşık 400 yıl boyunca tartışmasız hale getirdi ve Avrupalı devletlerin Balkanlar üzerinden Osmanlı'ya karşı büyük bir saldırı düzenleme umutlarını uzun bir süre için sona erdirdi. İkinci Kosova Muharebesi, bölgenin siyasi ve demografik yapısını kalıcı olarak şekillendiren bir dönüm noktası oldu.1777: Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın Dönüm Noktası: Saratoga Zaferi
Atlas Okyanusu'nun diğer yakasında, bambaşka bir bağımsızlık mücadelesi kendi kader anını yaşıyordu. 17 Ekim 1777'de, İngiliz General John Burgoyne komutasındaki ordu, Amerikan Kıta Ordusu karşısında Saratoga, New York'ta teslim oldu. Bu olay, Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın şüphesiz en kritik dönüm noktasıydı. İngilizler, kuzeyden ve güneyden ilerleyen iki orduyla New England kolonilerini diğerlerinden ayırmayı hedefleyen karmaşık bir plan yapmıştı. Ancak lojistik sorunlar, Amerikan milislerinin beklenmedik direnişi ve General Burgoyne'un stratejik hataları bu planı başarısızlığa uğrattı. Saratoga'daki Amerikan zaferi, sadece askeri bir başarı değildi; aynı zamanda devasa bir diplomatik kazanımdı. Bu zaferin ardından Fransa, tereddütlerini bir kenara bırakarak resmen Amerikalıların yanında savaşa girdi. Fransızların mali, askeri ve donanma desteği, savaşın dengesini tamamen değiştirdi ve nihayetinde Amerikan kolonilerinin bağımsızlığını kazanmasının önünü açtı.1933: Bir Dehanın Kaçışı: Albert Einstein Amerika'da
- yüzyılın en büyük zihinlerinden biri olan Albert Einstein için 17 Ekim 1933, hayatında yeni ve güvenli bir sayfanın açıldığı tarihti. Almanya'da Nazilerin iktidara gelmesi ve Yahudilere yönelik artan baskılar nedeniyle ülkesini terk etmek zorunda kalan Einstein, Belçika ve İngiltere'de bir süre kaldıktan sonra bu tarihte ailesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti. Princeton, New Jersey'deki İleri Araştırmalar Enstitüsü'nde çalışmaya başladı ve hayatının sonuna kadar burada yaşadı. Einstein'ın Amerika'ya yerleşmesi, sadece kişisel bir kurtuluş hikayesi değil, aynı zamanda bilim tarihinin akışını da etkileyen bir olaydı. Avrupa'dan kaçan diğer birçok bilim insanı gibi, Einstein'ın varlığı da ABD'nin bilimsel ve teknolojik üstünlüğünü pekiştirdi. İlerleyen yıllarda, İkinci Dünya Savaşı sırasında Manhattan Projesi'nin (atom bombasının geliştirilmesi) başlatılmasında dolaylı da olsa bir rol oynayacaktı.
1973: Petrol Bir Silaha Dönüşüyor: OPEC Ambargosu Başlıyor
1973 yılının 17 Ekim'i, küresel ekonominin ve uluslararası ilişkilerin seyrini değiştiren bir karara sahne oldu. Arap-İsrail Savaşı (Yom Kippur Savaşı) sırasında İsrail'e destek veren Batılı ülkelere karşı, Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü (OAPEC), petrol ambargosunu başlattı. Suudi Arabistan önderliğindeki örgüt, petrol üretimini kasıtlı olarak azalttı ve ABD ile Hollanda gibi ülkelere petrol ihracatını tamamen durdurdu. Bu karar, "1973 Petrol Krizi" olarak bilinen küresel bir enerji bunalımını tetikledi. Petrol fiyatları dört katına fırladı, Batı dünyasında benzin kıtlığı yaşandı, sanayi üretimi düştü ve enflasyonist bir durgunluk (stagflasyon) dönemi başladı. Bu kriz, Batılı ülkelerin enerji politikalarını yeniden gözden geçirmelerine, enerji tasarrufu ve alternatif enerji kaynakları arayışına yönelmelerine neden oldu. Aynı zamanda, Orta Doğu'nun küresel siyasetteki ağırlığını ve petrolün ne kadar güçlü bir siyasi silah olabileceğini tüm dünyaya gösterdi.Diğer Önemli Olaylar
- 1956: Dünyanın ilk ticari nükleer santrali, İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth tarafından Calder Hall, Sellafield'da resmen açıldı. Bu olay, nükleer enerjinin sivil amaçlarla kullanımında bir milat kabul edilir.
- 1961: Paris'te, Fransa'nın Cezayir Savaşı'na karşı protesto gösterisi yapan silahsız Cezayirlilere Fransız polisi tarafından şiddetle müdahale edildi. "Paris Katliamı" olarak anılan bu olayda çok sayıda gösterici hayatını kaybetti.
- 1979: Hayatını Hindistan'daki yoksul ve hastalara adayan Rahibe Teresa, insani yardım çalışmaları nedeniyle Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.
- 1989: ABD'nin San Francisco Körfez Bölgesi, 6.9 büyüklüğündeki Loma Prieta depremiyle sarsıldı. Deprem, büyük yıkıma ve can kaybına yol açtı.
