IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL Hatası Detaylı Analiz

IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL Mavi Ekran Hatası: Detaylı Analiz ve Çözüm​

"IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL", Windows kullanıcılarının en sık karşılaştığı Mavi Ekran Hatalarından (BSOD) biridir. Hata kodu genellikle 0x0000000A olarak görünür. Bu hata, temel olarak bir sistem sürücüsünün veya bir çekirdek (kernel) işleminin, erişmemesi gereken bir bellek alanına erişmeye çalıştığını gösterir.

Hatayı Anlamak: IRQL Nedir?​

Hatayı çözmek için "IRQL" kavramını anlamak önemlidir.

• IRQL (Interrupt Request Level): Türkçesi "Kesme İsteği Seviyesi"dir. Windows'ta donanım ve yazılım "kesmeleri" (interrupts) yönetmek için kullanılan bir öncelik sistemidir.
• Öncelik Seviyeleri: Sistem çalışırken, farklı işlemler farklı IRQL seviyelerinde çalışır. Örneğin, bir klavye girişi, bir disk okuma işleminden daha düşük bir önceliğe (düşük IRQL) sahip olabilir. Sistem çekirdeği işlemleri ise çok yüksek IRQL seviyelerinde çalışır.
• Kural: Yüksek bir IRQL seviyesinde çalışan bir işlem, daha düşük IRQL seviyelerine ait bellek alanlarına veya sayfalara erişemez.

"IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL" hatası tam olarak bu kuralın ihlal edildiği anda oluşur. Bir sürücü veya sistem işlemi, yüksek bir IRQL'de çalışırken, daha düşük bir IRQL'ye ait olması gereken (veya o an geçersiz olan) bir bellek adresine erişmeye çalışır. Sistem, bu yetkisiz erişimin kararsızlığa ve veri bozulmasına yol açacağını bildiği için kendini korumak amacıyla derhal durur ve mavi ekran verir.

Olası Nedenler​

Bu hatanın kaynağı neredeyse her zaman donanım seviyesinde çalışan yazılımlar (sürücüler) veya doğrudan donanımın kendisidir.

1. Hatalı veya Uyumsuz Sürücüler (En Yaygın Neden):
   • Yeni güncellenmiş veya yüklenmiş bir sürücü (ekran kartı, ağ kartı, ses kartı) sistemle uyumsuz olabilir veya hatalı kod içerebilir.
   • Eski veya bozuk sürücüler de bellek yönetimi hatalarına yol açabilir.
2. Arızalı RAM (Fiziksel Bellek):
   • RAM modüllerinizden birindeki fiziksel bir hata, sürücülerin veya sistemin yanlış bellek adreslerini okumasına neden olabilir. Bu da IRQL ihlaline yol açar.
3. Çakışan Güvenlik Yazılımları:
   • Bazı antivirüs veya güvenlik duvarı yazılımları, sistemin çekirdek işlemlerine çok derinlemesine müdahale eder. Hatalı bir güncelleme veya başka bir yazılımla çakışma, bu hatayı tetikleyebilir.
4. Bozuk Sistem Dosyaları:
   • Windows'un çekirdek dosyaları hasar görmüşse, bellek yönetimi düzgün yapılamaz ve bu hata ortaya çıkabilir.
5. Aşırı Hız Aşırtma (Overclocking) ve Isınma:
   • İşlemciye (CPU) veya RAM'e yapılan agresif hız aşırtma ayarları, sistemi kararsız hale getirir.
   • Aşırı ısınan bileşenler (özellikle CPU ve RAM), kararsız çalışmaya ve bellek hatalarına neden olabilir.
6. Arızalı Donanım:
   • Nadiren de olsa, arızalı bir anakart veya hatalı bir CPU da bu soruna yol açabilir.

Çözüm Yöntemleri​

Sorunu gidermek için sürücülerden başlayarak donanıma doğru ilerleyen bir yol izlenmelidir.

Adım 1: Güvenli Modda Başlatma ve Son Değişiklikleri Geri Alma​

Eğer Windows normal şekilde açılmıyorsa, ilk adım sistemi Güvenli Mod'da başlatmaktır.

• Hata, yeni bir sürücü (örn. ekran kartı sürücüsü) veya bir yazılım (örn. antivirüs) yükledikten sonra başladıysa, Güvenli Mod'da "Program Ekle veya Kaldır" üzerinden bu yazılımı kaldırın.
• Aygıt Yöneticisi'ne gidin, sorunlu olduğunu düşündüğünüz donanımın sürücüsünü bulun ve "Sürücüye Geri Dön" seçeneğini kullanın veya sürücüyü tamamen kaldırın (bilgisayarı yeniden başlattığınızda Windows temel bir sürücü yükleyecektir).

Adım 2: Tüm Kritik Sürücüleri Güncelleme​

Eğer Güvenli Mod'da sorun yaşamıyorsanız, sorun büyük olasılıkla bir sürücü çakışmasıdır.

1. Ekran Kartı (GPU): NVIDIA, AMD veya Intel'in resmi web sitesinden en güncel sürücüyü indirin ve "Temiz Kurulum" (Clean Installation) seçeneği ile kurun.
2. Chipset (Yonga Seti): Anakartınızın üreticisinin (MSI, ASUS, Gigabyte vb.) veya işlemci üreticinizin (AMD/Intel) sitesinden en güncel yonga seti sürücülerini indirin ve kurun.
3. Ağ ve Ses Sürücüleri: Anakart üreticinizin sitesinden güncel LAN (Ethernet), Wi-Fi ve Ses (Audio) sürücülerini indirin.

Adım 3: Windows Bellek Tanılama (RAM Testi)​

1. Başlat menüsüne "Windows Bellek Tanılama" (veya mdsched.exe) yazın ve uygulamayı çalıştırın.
2. "Şimdi yeniden başlat ve sorunları denetle" seçeneğini seçin.
3. Bilgisayar yeniden başlayacak ve RAM'leriniz test edilecektir.
4. Eğer test sonucunda "donanım hataları algılandı" yazarsa, RAM modüllerinizden biri arızalıdır ve değiştirilmesi gerekir. (Birden fazla RAM varsa, hangisinin hatalı olduğunu bulmak için tek tek deneyebilirsiniz).

Adım 4: Sistem Dosyalarını Onarma (SFC ve DISM)​

Bozuk sistem dosyalarını onarmak için bu komutları kullanın.

1. Başlat'a "cmd" yazın, "Komut İstemi"ne sağ tıklayın ve "Yönetici olarak çalıştır" deyin.
2. İlk olarak sfc /scannow yazın ve Enter'a basın. İşlemin tamamlanmasını bekleyin.
3. Ardından DISM /Online /Cleanup-Image /RestoreHealth yazın ve Enter'a basın.
4. İşlemler bittiğinde bilgisayarınızı yeniden başlatın.

Adım 5: Hız Aşırtma (Overclock) Ayarlarını Sıfırlama​

• Bilgisayarınızın BIOS/UEFI menüsüne girin.
• CPU veya RAM'e yaptığınız tüm hız aşırtma ayarlarını devre dışı bırakın (XMP profilleri dahil).
• BIOS ayarlarını "Varsayılan" (Load Optimized Defaults) ayarlara döndürün, kaydedin ve çıkın.

Adım 6: Güvenlik Yazılımlarını Kontrol Etme​

• Kullandığınız üçüncü parti Antivirüs veya Güvenlik Duvarı yazılımını geçici olarak devre dışı bırakın veya kaldırın.
• Sistemi test edin. Eğer sorun çözülürse, o yazılımı güncelleyin veya farklı bir güvenlik yazılımı tercih edin.

Adım 7: Sistem Geri Yükleme​

• Tüm bu adımlar başarısız olursa ve sorunun yakın zamanda başladığını biliyorsanız, "Sistem Geri Yükleme" özelliğini kullanarak bilgisayarınızı hatanın oluşmadığı daha önceki bir tarihe geri yüklemeyi deneyebilirsiniz.