Bilinmeyen Programların Otomatik Olarak Yüklenmesi: Nedir, Neden Olur ve Nasıl Çözülür?
Bilgisayarınızı açtığınızda veya "Program Ekle/Kaldır" listenizi kontrol ettiğinizde, sizin yüklemediğiniz, adını bile bilmediğiniz programlar (araç çubukları, "PC Temizleyiciler", "Web Arama" yardımcıları vb.) görüyorsanız, yalnız değilsiniz. Bu durum, genellikle "Potansiyel Olarak İstenmeyen Programlar" (PUPs) veya "Reklam Yazılımları" (Adware) olarak adlandırılan bir güvenlik sorununun belirtisidir.Bu yazılımlar, tam olarak virüs (solucan, truva atı gibi) kategorisinde olmasalar da, sisteminizi yavaşlatır, sürekli reklam çıkarır, tarayıcı ayarlarınızı değiştirir ve gizliliğiniz için risk oluştururlar.
Bu Programlar Nelerdir ve Neden "İstenmeyen" Olarak Adlandırılırlar?
Bu programlar genellikle kendilerini faydalı bir araç gibi pazarlar ancak arka planda asıl amaçları farklıdır:- Tarayıcı Araç Çubukları (Toolbars): Tarayıcınıza yerleşen ve "arama", "hava durumu" gibi sözde faydalı işlevler sunan, ancak asıl amacı varsayılan arama motorunuzu değiştirmek ve size reklam göstermek olan eklentiler.
- Sahte "PC İyileştiriciler" (Scareware): "Bilgisayarınızda 1500 sorun bulundu!" gibi abartılı uyarılar gösteren, ancak bu "sorunları" çözmek için sizden ücretli sürümü satın almanızı isteyen sahte optimizasyon programları. (Bkz: Sahte Virüs Uyarıları)
- Reklam Yazılımları (Adware): Tek amacı size sürekli pop-up reklamlar, banner'lar veya gezdiğiniz sitelere alakasız reklamlar yerleştirmek olan yazılımlar.
- Tarayıcı Kaçırıcılar (Browser Hijackers): Ana sayfanızı ve varsayılan arama motorunuzu (örn: Google yerine "CoolSearch") sizden habersiz değiştiren ve geri düzeltmenizi engelleyen yazılımlar. (Bkz: Tarayıcı Yönlendirme)
Bilgisayarıma Nasıl ve Neden Yüklendiler?
Bu programlar neredeyse hiçbir zaman "virüs" gibi gizlice bulaşmazlar; çoğu zaman kullanıcının dikkatsizliğiyle, yasal bir kılıf altında yüklenirler.1. Numaralı Yöntem: "Paket Yükleme" (Bundling)
En yaygın yöntem budur. Ücretsiz ve popüler bir program (örn: bir PDF dönüştürücü, ücretsiz bir video oynatıcı, bir indirme yöneticisi) indirdiğinizde, bu programın yükleyicisi (installer) içine "paket" olarak bu istenmeyen programlar da eklenir.- Siz kurulum yaparken "Hızlı Kurulum" (Express Install) seçeneğini tercih ederseniz, bu ek yazılımlar otomatik olarak onaylanır ve yüklenir.
- Eğer "Özel Kurulum" (Custom Install / Advanced) seçeneğini seçseydiniz, "Ayrıca 'Süper PC Temizleyici' programını da yükle" veya "'CoolSearch' araç çubuğunu varsayılan yap" gibi seçeneklerin işaretli olduğunu görecek ve bu işaretleri kaldırabilecektiniz.
- Bu yazılımlar, yasal olarak "kullanıcının onayıyla" yüklendiği için antivirüs programları tarafından genellikle engellenmezler.
2. Aldatıcı Reklamlar ve Sahte "Güncelleme" Uyarıları
Web'de gezinirken aniden çıkan "Flash Player'ınız güncel değil!", "Codec eksik!" veya "Bilgisayarınız yavaş, hemen tarayın!" gibi sahte reklamlara tıklamak, bu programların doğrudan indirilip yüklenmesine neden olabilir.Çözüm: Bu Programlardan Nasıl Kurtulunur?
- Denetim Masası'ndan Kaldırmayı Deneyin:
- Denetim Masası > Program Ekle veya Kaldır (veya Ayarlar > Uygulamalar) bölümünü açın.
- Listeyi **"Yükleme Tarihi"**ne göre sıralayın.
- Sorunun başladığı tarihte yüklenmiş olan, tanımadığınız, şüpheli (özellikle "Search", "Toolbar", "Optimizer", "Protection" kelimeleri içeren) tüm programları bulun ve Kaldır'a tıklayın. (Bazıları kaldırılmaya direnç gösterebilir).
- Kapsamlı Anti-Malware Taraması (En Etkili Yöntem):
- PUPs ve Adware'ler konusunda uzmanlaşmış Malwarebytes (ücretsiz sürümü yeterlidir) gibi güçlü bir anti-malware programı indirin ve kurun.
- Programı güncelleyin ve Tam Tarama (Full Scan) başlatın. Bu programlar, antivirüslerin gözden kaçırdığı bu tür "gri" yazılımları bulmakta çok başarılıdır.
- Bulduğu tüm tehditleri silin veya karantinaya alın.
- Tarayıcılarınızı Temizleyin:
- Bu programlar en çok tarayıcılara zarar verir. Kullandığınız tüm tarayıcılarda (Chrome, Edge, Firefox) Eklentiler / Uzantılar (Extensions / Add-ons) bölümüne gidin.
- Sizin yüklemediğiniz veya tanımadığınız (özellikle araç çubukları ve arama yardımcıları) tüm eklentileri Kaldır'ın.
- Tarayıcınızın Ayarlar'ından ana sayfanızı ve varsayılan arama motorunuzu tekrar Google (veya istediğiniz) olarak düzeltin.
- Eğer sorun çözülmezse, tarayıcının ayarlar menüsünden "Ayarları Sıfırla" (Reset Settings) seçeneğini kullanın.
Nasıl Önlenir? Gelecekte Tekrar Yaşanmaması İçin
- ALTIN KURAL: "Hızlı Kurulum" Yerine "ÖZEL KURULUM" Kullanın. Ücretsiz bir program kurarken asla "Hızlı/Önerilen" seçeneğine tıklamayın. Her zaman "Özel/Gelişmiş" seçeneğini seçin ve kurulumun her adımını dikkatle okuyun. Size teklif edilen tüm ek yazılımların, araç çubuklarının ve ana sayfa değişikliklerinin işaretini kaldırın.
- Resmi Kaynaklardan İndirin: Programları "gezginler", "tamindir" gibi toplu indirme siteleri yerine (eğer mümkünse) her zaman kendi resmi web sitelerinden indirin.
- Reklam Engelleyici Kullanın: uBlock Origin gibi kaliteli bir reklam engelleyici, bu sahte "güncelle" veya "virüs" reklamlarının çoğunu en başından engeller.
- Antivirüs ve Sisteminizi Güncel Tutun: Güncel bir güvenlik yazılımı ve güncel bir işletim sistemi, bazı kötü amaçlı yükleyicileri engelleyebilir.
